F35 savaş uçağı, son yılların en gelişmiş çok amaçlı savaş platformlarından biri olarak savunma sanayisinin en dikkat çeken projeleri arasında yer alıyor. 2025 yılı itibarıyla F35 maliyeti, yalnızca üretimle sınırlı kalmayıp bakım, eğitim, entegrasyon ve operasyonel destek gibi birçok kalemi de kapsıyor. Bu yazıda F35 uçağının 2025 yılında ülkelere olan toplam maliyetini, maliyet bileşenlerini ve Türkiye gibi ülkelerin F35 projesine yönelik pozisyonunu detaylı olarak ele alacağız.
F35 Uçağının 2025 Yılı Birim Maliyeti Ne Kadar?
2025 yılında F35 maliyeti; model tipine, satın alınan adet sayısına ve ülkenin projeye ortaklık derecesine göre değişiklik göstermektedir. F35A tipi için birim maliyet ortalama 82 milyon dolar seviyesindeyken, F35B ve F35C modelleri daha gelişmiş dikey iniş ve taşıyıcı güverte özellikleri nedeniyle 100 milyon doları aşmaktadır. Ancak bu rakamlar yalnızca uçak gövdesi maliyetini kapsamaktadır. Eğitim, lojistik, yedek parça ve mühimmat sistemleriyle birlikte bu rakam uçak başına 150 milyon dolara kadar çıkabilmektedir.
F35 Programına Dahil Olan Ülkelerin Payı Nedir?
F35 projesi çok uluslu bir yapı içinde yürütülmekte ve her ülke projeye yaptığı yatırım doğrultusunda farklı hak ve sorumluluklara sahip olmaktadır. ABD en büyük üretici ve tedarikçi konumundayken; İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Norveç ve Kanada gibi ülkeler ortak üretim ve tedarik zincirinde aktif rol almaktadır. Bu ülkeler kendi paylarına düşen üretim parçalarını karşılayarak maliyet avantajı elde ederken, üçüncü taraf ülkeler ise doğrudan satın alma yoluna gitmektedir.
Türkiye Projeden Neden Çıkarıldı?
Türkiye, ilk etapta F35 programına ortak olarak dahil olmuş ve 100 adetten fazla sipariş vermiştir. Ancak 2020 yılında Rusya’dan S400 hava savunma sistemi satın alınması nedeniyle projeden çıkarılmıştır. Bu durum hem askeri hem de ekonomik açıdan önemli etkiler yaratmıştır çünkü Türkiye’nin üretim hattında yaklaşık 900 parçalık bir üretim sorumluluğu bulunmaktaydı ve bu gelir kaybı da dolaylı olarak maliyet hesaplamalarına yansımıştır.
F35 Maliyet Kalemleri Nelerden Oluşur?
F35 uçağının toplam maliyeti yalnızca gövde üretiminden ibaret değildir. Aşağıda 2025 yılı itibarıyla bir F35 uçağının maliyet kalemleri sıralanmıştır:
| Maliyet Kalemi | Tahmini Tutar (USD) |
|---|---|
| Gövde ve Aviyonik Donanım | 82.000.000 – 110.000.000 |
| Eğitim ve Simülasyon Sistemleri | 10.000.000 |
| Lojistik ve Bakım Paketleri | 15.000.000 |
| Yedek Parça ve Mühimmat | 18.000.000 |
| Veri Paylaşım ve Yazılım Lisansı | 5.000.000 |
| Toplam Tahmini Maliyet | 130.000.000 – 150.000.000 |
Bu maliyet kalemlerine zamanla güncelleme, modernizasyon ve bakım ihtiyaçları da eklenmektedir.
Türkiye’nin F35 Alternatifi Ne Olabilir?
F35 programından çıkarılan Türkiye, milli savaş uçağı projesi KAAN (TF-X) ile bu açığı kapatmayı hedeflemektedir. Yerli imkanlarla geliştirilen bu platformun, F35 kadar gelişmiş elektronik harp ve düşük radar izi özellikleri taşıyıp taşımayacağı henüz kesin olmamakla birlikte, dışa bağımlılığı azaltmak adına stratejik bir hamle olarak değerlendirilmektedir.
KAAN Uçağı Ne Zaman Devreye Girecek?
KAAN savaş uçağının ilk test uçuşları 2023 sonlarında gerçekleştirilmiş olup, 2028 yılı itibarıyla envantere girmesi planlanmaktadır. Bu süreçte Türkiye’nin ara çözüm olarak Eurofighter Typhoon, Rafale veya F16V Block gibi platformlara yönelmesi de gündemdedir.
F35 Satın Almak Mantıklı mı?
F35 uçağı gelişmiş teknolojileri ve çok rollü kullanımı sayesinde birçok ülke tarafından tercih edilmektedir. Ancak yüksek maliyeti, bakım zorlukları ve bazı yazılım kısıtlamaları nedeniyle her ülke için ideal bir tercih olmayabilir. NATO uyumluluğu ve uzun vadeli operasyonel üstünlük sağlayacak altyapıya sahip ülkeler için ise F35, değerli bir yatırım olarak kabul edilmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “F35 Maliyeti 2025” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
F35 fiyatı neden bu kadar yüksek?
F35’in yüksek fiyatı gelişmiş radar sistemleri, görünmezlik kabiliyeti, özel yazılımları ve entegre silah sistemlerinden kaynaklanmaktadır.
F35 satın almak için yalnızca gövde bedeli yeterli mi?
Hayır, uçak gövdesinin yanı sıra lojistik destek, pilot eğitimi, mühimmat ve yazılım lisansları da maliyete dahildir.
Türkiye F35 yerine hangi uçakları alabilir?
Türkiye, alternatif olarak Eurofighter Typhoon, Rafale veya yerli üretim KAAN savaş uçağına yönelebilir.
F35 kaç ülkenin envanterinde var?
2025 itibarıyla ABD dahil olmak üzere 17’den fazla ülke aktif olarak F35 kullanmaktadır.
F35 hangi görevlerde kullanılır?
Hava üstünlüğü, keşif, elektronik harp ve hassas taarruz görevlerinde çok rollü olarak kullanılabilir.
F35’in yıllık bakım maliyeti nedir?
Bir F35 uçağının yıllık bakım maliyeti yaklaşık 3 – 5 milyon dolar arasında değişmektedir.
Türkiye F35 projesine geri dönebilir mi?
Siyasi ve askeri gelişmelere bağlı olarak uzun vadede bu ihtimal göz ardı edilmemekle birlikte, şu an için böyle bir gelişme öngörülmemektedir.
